Tom Emiel Gerardine Aloïs Lanoye (°Sint-Niklaas 27/08/1958) woont en werkt in Antwerpen, België, en Kaapstad, Zuid-Afrika. Hij schrijft in het Nederlands en is een van de meest gelezen en gelauwerde schrijvers van zijn taalgebied. Hij heeft zich bekwaamd in bijna alle literaire genres, van poëzie tot korte verhalen, van satirische columns tot romans en toneel. Er is werk van hem vertaald in meer dan twaalf talen.
In 1985 verscheen zijn prozadebuut Een slagerszoon met een brilletje. Andere hoogtepunten uit zijn oeuvre zijn de melancholische roman Kartonnen dozen (1991), alsook Het Goddelijke Monster (1997), dat samen met Zwarte tranen (1999) en Boze tongen (2002) de ultieme trilogie vormt over het uiteenvallende hart van Europa – België. Deze trilogie wordt door de Vlaamse staatszender Eén verfilmd als tiendelige televisieserie. De bestseller Het derde huwelijk (2006) werd genomineerd voor zowel De Gouden Uil als de Libris Literatuur Prijs.
Eind 2009 verscheen zijn langverwachte roman Sprakeloos, die handelt over de dood van zijn moeder – een amateuractrice die, na een beroerte, haar spraak verliest. Sprakeloos laat zich lezen als een onverwacht vervolg, achttien jaar na dato, op het al even autobiografische Kartonnen dozen. De roman werd lovend onthaald. Volgens de krant De Standaard is Lanoye een schrijver ‘op het toppunt van zijn kunnen’, De Morgen heeft het over een ‘hartverscheurend en hilarisch’ boek, terwijl De Tijd de roman ‘moeiteloos naast het beste van Claus en Boon’ plaatst. Sprakeloos prijkt momenteel op de shortlist van de Gouden Uil én de Libris Literatuur Prijs.
Zijn theaterwerk omvat een twintigtal titels en oogst veel lof in het buitenland. De cyclus Ten Oorlog (1997) – een rigoureuze bewerking van Shakespeares Koningsdrama’s, zeg maar: The Wars of the Roses – was een eclatant succes in de Nederlanden. Deze samenwerking met regisseur Luk Perceval betekende ook beider doorbraak in Duitsland. Onder de titel Schlachten stond het drie seizoenen op scène, van München over Berlijn tot Hamburg, waar het eveneens mocht rekenen op bekroningen en een groot publiek. Andere theaterwerken van Lanoye die zowel nationaal als internationaal hoog scoorden zijn onder meer Mamma Medea (2001) (gespeeld in onder andere het Pools, het Afrikaans en het Catalaans) en Fort Europa (2005), naast Mefisto For Ever (2006) en Atropa. De wraak van de vrede (2008). Deze twee laatste vormden het begin- en eindstuk van Guy Cassiers’ De Triptiek van de Macht, werden bejubeld op het Festival d’Avignon en maakten een grote Europese tour – in het Nederlands met ondertiteling. Ze werden ook verschillende keren in het Duits geënsceneerd. Onlangs verscheen Atropa in boekvorm in het Duits. Momenteel werkt Lanoye aan twee nieuwe stukken, andermaal in nauwe samenspraak met de regisseurs ervan – respectievelijk Guy Cassiers (Toneelhuis, Antwerpen) en Ivo van Hove (Toneelgroep, Amsterdam).
In eigen land staat Tom Lanoye tevens bekend om de levendige manier waarop hij zijn eigen werk op de planken ‘performt’, vaak in avondvullende theaterprogramma’s waarmee hij vervolgens langs de grote schouwburgen van Vlaanderen en Nederland toert.
In 2005 eindigde hij op nr. 84 in de Vlaamse versie van ‘De Grootste Belg’. Twee jaar later won hij in Nederland de Gouden Ganzenveer voor zijn oeuvre.
Lanoye groeide van enfant terrible tot gevestigde waarde voor alle vormen van teksten en schriftuur, zowel voor boeken, kranten, tijdschriften en andere drukwerken, voor toneelopvoeringen, cabaret- en zangvoorstellingen, dit alles onder eender welke vorm en in de meest ruime zin van het woord (citaat uit de statuten van de in 1992 opgerichte naamloze vennootschap L.A.N.O.Y.E.).
In Gent heeft schrijver Tom Lanoye de vijfjaarlijkse prijs voor podiumkunsten van de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde in ontvangst genomen. Lanoye kreeg de prestigieuze geldprijs van 6.250 euro voor het toneelstuk ‘Atropa. De wraak van de vrede’.
